|
Husowscy Żydzi to odległa dziś historia z każdym rokiem trudniejsza do udokumentowania. Nie wiele jest w tym temacie publikacji i szczegółów. Zamieszczę zatem wspomnienia mojego brata, Jana Jeżowskiego, zamieszkałego w Gliwicach. Jest starszy odemnie o osiem lat. To na pozór nie wiele, a jednak bardzo dużo wszak moja najlepsza pamięć przedwojennych czasów nie sięga. Oto jego wspomnienia :
"Przed wojną żyło w Husowie kilka, a być może kilkanaście żydowskich rodzin. Wszystkich oczywiście nie znałem ale dobrze pamietam kilka imion, nazwisk takich jak Szmul, Moszek, Rejza, Borgensyma, Jankiel, Josef, Lejzer. Z pewnością było ich więcej. Jak żyli, czym się trudnili ? Josef mieszkał na dole, za sklepem "na kamionce". Nie daleko za mostkiem na równince, stał nie wielki drewniany domek, i mała stodółka. Prowadził małe gospda rstwo, hodował krowy i kury. Był jednym z niewielu którzy się tym trudnili. Również Bergensyma utrzymywał się z gospodarstwa. Odstawiał mleko do punktu skupu który mieścił się w domu Stysia, a później u Henryka Ferenca (dziś mieszka tam Stanisław Bembenik, husowski kościelny) Skupującym był wtedy nasz tato Stanisław Jeżowski oraz wujek, Paweł Cieszyński.
Moszek z wyglądu to prawdziwy Żyd. Nosił brodę, pejsy, kapelusz, i dziurawe portki, przez które widać było pośladki. Chodził zawsze z kijem którym się podpierał, raczej z przyzwyczajenia niż z potrzeby. Handlował krowami i był częstym gościem u naszego dziadka, Stanisława Cieszyńskiego, dla tego najlepiej go zapamiętałem. Lejzer handlował cielętami. Zwykle zamiast prowadzić, nosił je na ramionach. Zapewne było to mniej kłopotliwe jak prowadzenie cielaczka. Szmul natomiast skupywał kury. Jankel skupował skórki z królików
Najbogatszy z nich był Rejza. Wybudował piękny, jak na owe czasy dom, stojący do dzisiaj przy husowskiej drodze. Dom ten służył nie tylko jako mieszkanie, ale pełnił też rolę bożnicy, czyli domu modlitwy. W dzień szabatu i inne żydowskie święta śpiewano tam psalmy Dawida, i czytano wersety ksiąg Starego Testamentu tzw, Tory. Sytuacja materialna husowskich żydów była lepsza jak pozostałych husowian. Stać ich było na kupno złota i innych kosztowności, w których lokowano swoje oszczędności. Stosunki z Żydami układały się na ogół dobrze.
Chętnie pomagali husowianom w potrzebie, pożyczali pieniądze na procent, lub do spłaty zbożem. Był to zwykle podwójnie oddawany dług. Wkrótce po napaści Niemców, Żydów zgromadzono w starym domu strażackim, który stał opodal domu Grzegorza Stysia przy nie istniejącym już dzisiaj starym drfewnianym kościele.Stamtąd zabrano ich do domu Rejzy i po dwóch wyprowadzało Gestapo i rozstrzeliwało w ogrodzie, opodal domu Rejzy w wykopanym uprzednio dole. Jankel zdołał wyrwać się z niemieckiej łapanki, ale jakie były jego dalsze losy, tego nie wiem.
Najprawdopodobniej też nie przetrwał do końca wojny. Warto wspomnieć że ze zwoi ksiąg biblijnych, które były wykonane z owczej skóry i zapisane hebrajskim pismem, husowianie szyli teczki szkolne swoim dzieciom. Również ja z taką teczką chodziłem do szkoły, nie wiedząc jak znaczące słowa były tam zapisane."
Wspomnienia mojego brata są wprawdzie cząstkowe, ale dają pewien obraz o statusie społecznym i sytuacji bytowej Żydów zamieszkałych w Husowie. Innych materiałów dotyczących tego tematu trudno by szukać. Żydzi byli cząstką husowskiej społeczności, wrośli w to środowisko, mimo że reprezentowali inną kulturę i wyznanie. Czy Żydzi byli lubiani, akceptowani ? Trzeba przyznać że było z tym różnie. Starsi husowianie ich odmienność
postrzegali z pewną ciekawością ale także z ostrożnością, natomiast ówczesna młodzież robiła im niekiedy różne psikusy, np. zakłócając odprawianie modłów i śpiewanie psalmów Dawida, stukając w szyby domu Rejzy
W wczesnych latach powojennych, w mało dostępnych jarach i potokach graniczących z Tarnawką spotykaliśmy kryjówki, ziemianki w których zapewne ukrywali się w czasie wojny Żydzi przed niemieckim pogromem.
|
